W Arabii Saudyjskiej czas na zmiany: gdy skończą się złoża ropy, kraj musi jakoś funkcjonować. A do tego przyda się druga połowa społeczeństwa, czyli kobiety. Zwłaszcza wykształcone. Bo kraj stawia na cyfryzację i sztuczną inteligencję
Dr Fatmah Baothman jest pierwszą kobietą na Bliskim Wschodzie ze stopniem doktora w dziedzinie sztucznej inteligencji. Wyłączając rzecz jasna Izrael, gdzie kobieta ze stopniem doktora sztucznej inteligencji nikogo aż tak bardzo nie dziwi. Jednak to, co się zdarza w Izraelu, Europie czy Stanach Zjednoczonych, jest czymś niezwykłym i zasługującym na uwagę w takim kraju jak Arabia Saudyjska. Jeszcze niedawno taki casus nie byłby tam możliwy, ponieważ nie było na to przyzwolenia rządzących.
Pionierki z kraju Saudów
Na szczęście pod rządami panującego Arabii od 2015 roku króla Salmana ibn Abd al-Aziz Al Su’ud, a zwłaszcza jego syna i następcy tronu, księcia Muhammada ibn Salmana, który faktycznie rządzi krajem, sytuacja Saudyjek nieco się poprawiła. W 2016 roku książę ogłosił program rozwoju Arabii Saudyjskiej „Wizja 2030”, który dotyczy zarówno reformy gospodarki – cyfryzacji i uniezależnienia od ropy naftowej – jak i postępu w sferze obyczajowej. Najwyższy czas na zmiany: kiedy skończą się złoża ropy, kraj musi jakoś funkcjonować. A do tego przyda się także druga połowa społeczeństwa, czyli kobiety. Zwłaszcza wykształcone.
W lutym 2017 roku po raz pierwszy w historii tego kraju kobieta została szefem saudyjskiej giełdy papierów wartościowych. We wrześniu tego samego roku pozwolono kobietom na prowadzenie aut, a w lutym 2018 roku – na zakładanie i prowadzenie przedsiębiorstw bez zgody mężczyzn.
Co chwila czytamy o kolejnych „pierwszych razach”: „Pierwsza Saudyjka zdobyła Everest”. „Pierwsza Saudyjka została pilotem samolotu w saudyjskich liniach lotniczych”. „Pierwsze artystki z Arabii Saudyjskiej wystawiają na biennale sztuki współczesnej”.
Lepiej późno niż wcale.
Anglistka wsiąka w SI
Tym razem przyszła kolej na pierwszą kobietę, która doktoryzowała się z SI. Jest nią dr Fatmah Baothman. Pochodzi z 3,5-milionowej Dżuddy nad Morzem Czerwonym, głównego ośrodka gospodarczego i kulturalnego kraju. Jest adiunktem na wydziale informatyki Uniwersytetu Króla Abdulaziza (KAU). Stworzyła tu wydział informatyki dla kobiet, gdzie wykłada sztuczną inteligencję.
Z tą dziedziną spotkała się po raz pierwszy w USA, na uniwersytecie w Arizonie. Studiowała anglistykę, gdzie poznała program komputerowy służący pomocą nieanglojęzycznym studentom.
– Byłam wtedy zachwycona komunikacją z maszyną – wspomina w wywiadzie dla Arab News. – Kiedy zaczęłam się uczyć programowania i dowiedziałam się więcej na temat testu Turinga i sztucznej inteligencji, zafascynowałam się tą dziedziną.
Z Ameryki przeniosła się do Wielkiej Brytanii, gdzie w 2003 roku zrobiła dyplom na wydziale informatyki i inżynierii na Uniwersytecie w Huddersfield. Tutaj także obroniła pracę doktorską zatytułowaną „Automatyczne rozpoznawanie mowy na podstawie fonologii w języku arabskim”, poruszającą zagadnienia sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego, rozpoznawania wzorców, fonologii i fonetyki.
– Chciałam pomóc studentom mówiącym po arabsku, ułatwić im naukę, żeby nie musieli przechodzić przez to, z czym ja musiałam się zmagać – tłumaczyła. – Zastanawiałam się też, jak można tę technologię wykorzystać w naszym kraju. Sztuczna inteligencja to przyszłość nauki i może przynieść nam wielkie korzyści – mówiła.
Przyszłość nauki, przyszłość Arabii
Po powrocie do Arabii zaczęła intensywną działalność. Uczestniczyła w wielu innowacyjnych projektach, takich jak tworzenie Centrum IT i e-Uniwersytetu KAU. Współtworzyła Narodowy Plan Strategiczny IT. Zarządzała projektem AI e-Learning „Global Class Room” prowadzonym przez uniwersytet w Zurychu i była saudyjskim dyrektorem programu E-learning Researcher w Dubaju.
A teraz zamierza założyć na uniwersytecie laboratorium SI, w którym wraz z zespołem chce pracować nad zastosowaniami sztucznej inteligencji m.in. w sektorze finansowym i służbie zdrowia. Bierze także udział w pracach nad strategią rozwoju sztucznej inteligencji w Arabii Saudyjskiej.
W uznaniu tych zasług została nominowana do pierwszej w historii nagrody „Woman in AI” na szczycie Transform 2019 w San Francisco, który odbył się 10-11 lipca tego roku. Nagroda ma pokazywać wkład kobiet w rozwój sztucznej inteligencji i wyłonić wśród nich najbardziej znaczące liderki i naukowczynie.
Dr Baothman wygrała w kategorii AI Research. Ma ona honorować tę naukowczynię, której badania w dziedzinie sztucznej inteligencji wywarły znaczący wpływ na działalność instytucji, którą reprezentuje, lub na stosunek społeczeństwa do SI.
Jeśli sztuczna inteligencja to nasza przyszłość, to warto zapytać: jakie miejsce globalnie zajmują w tej dziedzinie kobiety? Statystyki pokazują jasno: stanowią jedynie 12 procent ekspertów od uczenia maszynowego. Jeśli sztuczna inteligencja jest naszą przyszłością, to musi się to zmienić. Technologia przyszłości nie powinna być w rękach tylko jednej płci, podobnie jak nie powinna być w rękach przedstawicieli jednej rasy, wyznania czy orientacji seksualnej. Miejmy nadzieję, że ufundowanie nagrody Woman in AI stanie się jednym z przyczynków do tego, by więcej kobiet zajęło się tą dziedziną.